Mat og Vottun

Höfundur er Aðalheiður Gígja Guðmundsdóttir náms- og starfsráðgjafi hjá Mími símenntun Greinin er um 1300 orð á tveimur síðum. Fjallað er um verkefnið Gildi starfa (Value og Work) sem er um raunfærnimat bankamanna og var í gangi frá 2005-2007. Ferlinu við matið er lýs og náminu sem fylgdi í kjölfarið. Töluvert er einnig fjallað um upplifun þátttakenda á raunfærnimatinu og hverju það skilaði. Áhugvert er að þetta raunfærnimat miðast ekki við tiltekna námskrá eins og í iðnnáminu. Fróðleg og vel framsett samantekt.

Höfundur er Helga Elín Vignir framkvæmdastjóri Iðunnar fræðsluseturs Grein er um 500 orð á einni síðu. Mest er fjallað um árangur eða afrakstur. Frá 2007 hefur verið unnið mat í 12 greinum og hafa 217 einstaklingar lokið liðlega 6000 námseiningum. Fyrirhugað er að hefja raunfærnimat víða á landsbyggðinni. Upplýsandi samantekt en ekki mikil umfjöllun um áskoranir finnst mér.

Frétt frá ritstjórn um að verkefnið "Gildi starfa" (Value of Work) hafi fengið viðurkenningu sem fyrirmyndar verkefni. Mynd fylgir fréttinni.

Höfundur er Valgeir B Magnússon sem er náms- og starfsráðgjafi hjá Símenntunarmiðstöð Eyjafjarðar. Greinin er um 400 orð og ein síða Eins og titillinn vísar til er fjallað um raunfærnimat í Eyjafirði. Farið er yrir fjölda einstaklinga, aðferðina við matið og þær starfsgreinar sem hæfnin var metin í. Einnig rætt um þá námerfiðleika sem þeirra sem voru metnir og hve vel var tekið á þeirra málum í Verkmenntaskóla Akureyrar í námi að loknu mati. Samantektin endar á jákvæðu mati höfundar á raunfærnimatinu. Góð, stutt samantekt.

Haukur skrifar hér hugleiðingar um hvernig til hefur tekist varðandi raunfærnimat fram til þessa, helstu ávinninga, þjálfunarefni og hvaða verkefni eru framundan á komandi árum.

Höfundur er Haukur Harðarson sem sérfræðingur hjá Fræðslumiðstöð atvinnulífsins og helstu verkefni hans tengjast raunfærnimati. Hann er með meistarapróf í bifvélavirkjun. Greinin er um 1800 orð á þremur síðum. Greininni er ætlað að fjalla um hvernig hefur tekist til og hvað sé framundan. Í greininni kemur fram að helstu leiðir sem hafa verið valdar eru: " Að tryggja að aðferðafræði sé fylgt og undirbúningur verkefna sé vandaður. Að tryggja vandaða og gegnsæja skráningu á niðurstöðum matsaðila. Að skapa farveg til að leysa ágreining. Að halda utan um árangur og fylgjast með frávikum. Að koma á tengslum milli hagsmunaaðila og tryggja sátt um framkvæmd. Að miðla reynslu um framkvæmd milli aðila." Fjallað er um mikilvægi áreiðanleika til að auka tiltrú á niðurstöðum. Einnig námskeið fyrir matsaðila, skráningu matsniðurstaðna, rétt þeirra sem fara í mat, kostnað og að tengja saman hagsmunaðila. Í lokin er fjallað um verkefni næstu ára og þar nefnt að vinna þurfi í greinum utan iðngreina og í bóknámi. Greinin fjallar meira um það sem hefur verið gert og á hvaða forsendum það hvíliir frekar en lagt sé mat á hvernig hafi tekist til.

Greinin er ein síða og um 600 orð. Hugrún lýsir sinni upplifun af þátttöku í verkefninu og tala um að erfiðast hafi verið að byrja. Núna stundar hún nám í faginu við Menntaskólann í Kópavogi og hefur hug á háskólanámi næsta haust. Raunfærnimatið hvatning til frekara náms og jók sjálfstraust. Bindur vonir við að raunfærnimat verði opin leið fyrir sem flesta.

Höfundur er Fjóla María Lárusdóttir Greinin er ein síða og um 300 orð Greinin fjallar um Evrópskt samstarfsverkefni um raunfærnimat fyrir bankastarfsmenn. Fræðslumiðstöð atvinnulífsins var fulltrúi Íslands en auk hennar voru þátttakendur frá Danmörku, Englandi, Kýpur, Slóveníu og Svíþjóð. Samstarfsaðilar FA voru bankar, stéttarfélög og aðilar úr menntageiranum. Í lok verkefnisins var haldin ráðstefna. Meðal afurða verkefnisins eru: Handbók með færniviðmiðunum, handbók um aðferðarfræði og bæklingur fyrir hagsmunaaðila

Höfundar eru Helga Elín Vignir framkvæmdastjóri Iðunnar og Iðunn Kjartansdóttir náms- og starfsráðgjafi hjá Iðunni. Greinin er tvær síður og um 1300 orð. Greinin fjallar um verkefnið Bættu um betur sem byggir á samningi á milli Iðunnar og Fræðslumiðstöðvar atvinnulífsins um mat á raunfærni í iðngreinum. Fjallað almennt um raunfærnimat og tilgreint að það byggi á færni sem fáist með margvíslegum hætti svo sem: „starfsreynslu, starfsnámi, frístundanámi, skólanámi, félagsstörfum og fjölskyldulífi." Fjallað er um verkefnið Bætum um betur og að þar sé ekki horft til þess hvernig færnin varð til heldur hver hún er. Raunfærnimati er einnig lýst almennt og tilgreint að það sé í fimm liðum: Skimunarviðtöl, skráning færnimöppu, greiningarviðtal og vottun skóla. Varpað er ljósi á titil greinarinnar og spurt hvort viðkomandi þori að fara aftur í nám? Hvort hann geti farið í nám og hvort hann vilji ná sveinsprófi? Fjallað er nánar um þær hindranir sem þátttakendur í raunfærnimati standa frammi fyrir svo sem slæma reynslu af námi, lágt sjálfmat, fjölskyldu skuldbindingar og fleira. Tekið er dæmi af einstaklingi sem fékk 27 einingar metnar, er að ljúk sveinsprófi, stúdentsprófi og er hefja meistaranám. Fín samantekt sem bæði varpar ljósi á verkefnið Bættu um betur og viðhorf höfunda til raunfærnimats.

Höfundur er Fjóla María Lárusdóttir sem hefur starfað sem nám- og starfsráðgjafi hjá Fræðslumiðstöð atvinnulífsins frá árinu 2003. Greinin er um 2000 orð á fjórum blaðsíðum. Í inngangi kemur fram að greininni sé ætlað að fara yfir þórun raunfærnimats hér á landi undanfarin ár og leggja mat á stöðuna. Fræðslumiðstöð atvinnulífsins hefur unnið að verkefninu frá árinu 2004. Fyrirmyndin sótt í evrópskar leiðbeiningar sem Evrópusambandið hefur þróað. Tillögum um skipan raunfærnimats á Íslandi voru lagðar fyrir menntamálaráðuneytið árið 2007. Frá árinu 2007 hefur Iðan og Fræðsluskrifstofa rafiðnaðarins unnið að tilraunaverkefnum innan sinna faggreina. Símenntunarmiðstöð Eyjafjarðar og Mímir-símenntun hafa einnig unnið að raunfærnimatsverkefnum. Reynslan hefur sýnt að góður undirbúningur og samstarf hagsmunaaðila skiptir miklu máli. Stærsti hluti greinarinnar fer í að varpa fram einum 13 spurningum sem höfundi finnst mikilvægt að svarað sé þegar farið er í raunfærnimat. Þessi hluti greinarinnar er í litlu samhengi við það sem lagt er upp með í inngangi og er frekar tékklisti fyrir þá sem eru að fara vinna að raunfærnimati en úttekt og mat á stöðu. Ég hef efasemdir um að greinin eigi heima á þessum stað og í öllu falli tekur hún ekki á því sem henni er ætlað í upphafi.

Greinin fjallar um rannsókn á meðal undirmanna á íslenskum fiskiskipum og var hún unnin árin 2010-2011. Markmið rannsóknarinnar var að kanna upplifun og viðhorf undirmanna á sjó gagnvart starfi sínu, námi almennt og náms- og starfsráðgjöf, sem og hvaða möguleika þeir sæju varðandi nám meðfram starfi. Viðtöl voru tekin við háseta og matsveina víðs vegar af landinu, fimm karla og eina konu, á aldrinum 22-49 ára. Þau áttu það sameiginlegt að hafa nokkra starfsreynslu á sjó, takmarkaða framhaldsmenntun og engin réttindi í sjómennsku. Niðurstöðurnar sýna að afstaða þátttakenda til starfs, náms og náms- og starfsráðgjafar mótast af flóknu samspili innri og ytri áhrifsþátta. Tilgangur starfsins tengdist mikið tekjum og fyrirvinnukvöð. Starfsánægja var takmörkuð og fundu menn fyrir óþægilegu valdaleysi í oft harðsnúnu starfsumhverfi sem getur dregið úr löngun til náms og ráðgjafar. Tiltekin starfsáhugasvið og karlmennskuhugmyndir mótuðu einnig afstöðu þátttakenda. Hugsað var stutt fram í tímann og lítið fór fyrir framtíðaráætlunum í starfi. Fyrri námsreynsla gat hindrað mögulegt framhaldsnám og höfðu námsörðugleikar og jafnvel félagsleg mismunun þar sitt að segja. Þá hafði meirihluti þátttakenda takmarkaða þekkingu á námsmöguleikum og náms- og starfsráðgjafar. Þeir töldu þó að ýmsir möguleikar væru á að stunda nám með sjómannsstarfi. Stuðningur hagsmunaaðila skipti miklu máli, en forsendan væri að sjómenn sæju tilganginn með námi. Raunfærnimat gæti verið kostur sem myndi hvetja sjómenn til náms.

Verkefnið Viðurkenning á gildi starfa (The Recognition of the Valu of Work), REWOW.

Verkefnið Viðurkenning á gildi starfa (The Recognition of the Value of Work), REVOW, er yfirfærsluverkefni sem byggist á tilraunaverkefninu Gildi starfa (The Value of work), VOW. Samstarfslönd í verkefninu voru Danmörk, Grikkland og Írland. Meginmarkmið REVOW-verkefnisins er að þróa áfram aðferðir til að meta og viðurkenna þá faglegu færni og þekkingu sem einstaklingar öðlast í starfi sínu í gegnum óformlegt og formlaust nám. Þá var unnið að því að tengja færniviðmið tilraunaverkefnanna í hverju landi fyrir sig við innlenda viðmiðaramma um menntun sem og evrópska við- miðarammann um ævinám. Innlendir viðmiðarammar ganga út á að flokka menntun í hverju landi út frá færniviðmiðum sem sett eru fram sem lærdómsviðmið og setja það jafnframt á þrep í samræmi við evrópska viðmiðarammanum um ævinám. Evrópski viðmiðaramminn hefur það hlutverk að vera leiðbeinandi við þrepaskiptingu og þýða niðurstöður náms á milli landa. Með því að tengja raunfærnimat á faglegri færni þátttakenda við ofangreinda viðmiðaramma opnast þeim fleiri möguleikar til áframhaldandi færniuppbyggingar. Vottun á færni í þessu samhengi gefur einstaklingum einnig tækifæri til að styrkja faglega stöðu sína á vinnumarkaði. Samtals fóru 85 einstaklingar í gegnum raunfærnimat í verkefninu, þar af 24 hér á landi í hljóðvinnslu, 17 í umönnun (Danmörk), 19 í bílaviðgerðum (Grikkland) og 25 í lánaþjónustu (Írland). Lokaráðstefna REVOW var haldin í Kaupmannahöfn 7. október 2011. Þar mættu 52 aðilar frá 6 löndum til að fara yfir aðferðafræði og niðurstöður verkefnisins. Unnið var í vinnustofum að því að koma á og undirbúa raunfærnimat fyrir færni í starfi, skilgreiningu færniviðmiða fyrir sérstök störf, tengingu færniviðmiða starfa og hlutverk ráðgjafar og stuðnings í raunfærnimatsferlinu. Þá kom fram á ráðstefnunni að me

Í greininni er sagt frá niðurstöðum rannsóknarinnar sem gerð var 2010 og 2011 um stöðu náms- og starfsráðgjafar hér á Íslandi, ásamt því að skoða samanburð meðal notenda náms- og starfsráðgjafar í stofnunum innan fullorðinsfræðslugeirans á fimm Norður löndum, í Danmörku og Finnlandi, á Íslandi og í Noregi og Svíþjóð. Meginmarkmið rannsóknarinnar var einkum að leggja mat á þann ávinning sem fullorðnir notendur náms- og starfsráðgjafar hafa af henni og þátttöku þeirra í þróun og uppbyggingu hennar. Niðurstöður gefa til kynna að langalgengasta tegund náms- og starfsráðgjafar feli í sér viðtöl augliti til auglitis við náms- og starfsráðgjafa. Þessi tegund ráðgjafar hefur vissulega reynst áhrifarík en aðrar aðferðir hafa einnig reynst vel, til dæmis ráðgjöf í hóp sem hefur þann kost að ná til fleira fólks í einu og nýta þannig tíma ráðgjafans betur. Til að mynda virðist algengara að kennarar sinni náms- og starfsráðgjöf í Danmörku og Finnlandi en í hinum löndunum, auk þess sem Finnland skarar fram úr þegar kemur að notkun rafrænnar upplýsingatækni í ráðgjöf. Þá er einnig athyglisvert að ýmis tækni, s.s. síma- og tölvutækni virðist vera minna notuð hér á landi í náms- og starfsráðgjöf. Notendur virðast í meiri mæli telja að ávinningurinn sé af menntunarlegum og persónulegum toga en telja sig í minni mæli hafa starfstengdan ávinning af henni. Þá gefa niðurstöðurnar einnig til kynna að ekki er hlustað nægilega vel á raddir notenda náms- og starfsráðgjafar, og hafa um þriðjungur til helmingur svarenda ekki fengið tækifæri til að gefa álit sitt á þjónustunni. Slíkt er talið miður þar sem raddir notenda er talin góð leið til að auka gæði náms- og starfsráðgjafar fyrir fullorðna. Niðurstöður norrænu rannsóknarinnar gefa til kynna að margt sé vel gert í náms- og starfsráðgjöf fyrir

Í upphafi árs 2011 voru tölur frá ári áður teknar saman og hafði þá viðtölum í náms- go starfsráðgjöf í framhaldsfræðslu fjölgað um rúm 4.000 á milli ára, úr 6.767 í 10.799. Það skýrist að einhverju leyti af hópráðgjöf einnig af aukningu atvinnuleitenda sem koma í ráðgjöf hjá fræðslu- og símenntunarmiðstöðvum vegna samstarfs við Vinnumálastofnun. Þá eru karlar í meirihluta, eða um 57%, en fleiri karlmenn eru einnig á skrá VMST en konur. Lögð var áhersla á gerð skimunarlista sem styðjast mætti við í viðtölum við atvinnuleitendur og aðra notendur þjónustunnar og unnið var eyðublað fyrir upplýst samþykki notenda varðandi ramma þjónustunnar. Unnir voru tveir gátlistar til að efla samræmi og gæði í raunfærnimati, greina þarfir markhópsins og draga betur fram raddir notenda í þjónustunni. Þeir gátlistar eru; Gátlisti fyrir náms- og starfsráðgjafa í raunfærnimati og Gátlisti fyrir verkefnisstjóra í raunfærnimati. Í Gátlista fyrir náms- og starfsráðgjafa í raunfærnimati eru dregnir fram verkþættir ráðgjafans í ferlinu. Í Gátlista fyrir verkefnisstjóra eru dregnir fram verkþættir. Þá hafa verkefnisstjórar sem hafa sinnt raunfærnimati innan framhaldsfræðslunnar hafa flestir verið náms- og starfsráðgjafar.

Í umræðum og kynningu á raunfærnimati eru tvær spurningar em oftar en ekki er varpað fram: Er ekki erfitt að greina hvort sá sem fer í mat hafi þá þekkingu sem krafist er og er hægt að treysta niðurstöðunni? Það verður að segjast eins og er að oft gengur illa að sannfæra þá sem spyrja að í flestum tilvikum sé frekar einfalt að greina þekkingu og því hægt að treysta niðurstöðunni. Eftir að hafa rætt við fjölda matsaðila og setið mörg matsviðtöl leikur enginn vafi á því í huga greinarhöfundar hver svörin við þessum spurningum eru. Efasemdir þeirra sem ekki hafa komið með beinum hætti að raunfærnimatsverkefnum eru þó skiljanlegar. Á þeim stutta tíma, sem raunfærnimat hefur viðgengist, hefur aðferðafræðin þróast. Hér á eftir verður leitast við að gera grein fyrir með hvaða hætti sú þróun hefur orðið og hvaða verkfæri hafa bæst við eða eru á leiðinni í verkfærakistuna.

Raunfærnimat hefur þróast töluvert á undanförnum árum og sífellt er unnið að innleiðingu þess í fleiri starfsgreinum. Ein af þeim greinum sem bæst hefur í flóruna nýlega er raunfærnimat fyrir einstaklinga með reynslu af verslunarstörfum. Í þessari grein verður fjallað um raunfærnimat í verslunarfagnámi hjá Mími-símenntun. Fjallað verður um upphaf verkefnisins sem og reynslu af ferlinu með tveimur hópum sem fóru í gegnum raunfærnimatið á þessu ári.

"Hér er fjallað um upplifun átta einstaklinga af raunfærnimati fyrir starfsfólk fjármálafyrirtækja og kastljósi beint að því hvort að það hafi skilað þeim árangri að vera liður í starfsþróun. Rannsóknin er liður í meistaranámi í náms- og starfsráðgjöf við Háskóla Íslands og verða hér kynntar helstu niðurstöður hennar"

Nýr möguleiki hefur opnast til að hraða þróun raunfærnimats, náms- og starfsráðgjafar og fleiri viðfangsefna með stórum styrk frá Evrópusambandinu. Fræðslumiðstöð atvinnulífsins mun bera ábyrgð á verkefninu sem féð er ætlað til, en svar um styrkinn er væntanlegt í nóvember 2011. Í grein inni er gerð nánari grein fyrir verkefninu.

Þegar umræða um raunfærni og raunfærnimat fór fyrst af stað fyrir alvöru á árunum 2004-2005 held ég að mörgum skólamanninum hafi orðið um og ó. Ég skal að minnsta kosti játa að ég var í þeim hópi sem sá ekki fyrir mér að hægt væri að meta óformlegt nám, eins og stutt námskeið, hvað þá færni sem fólk hefði aflað sér í hinu daglega lífi og starfi í stað náms í skóla. Mikil og löng hefð var fyrir því í framhalds- skólum að meta nám nemenda sem af einhverjum ástæðum vildi skipta um námsbraut, færa sig á milli skóla eða koma aftur í nám að loknu námshléi en allt byggðist það á að nemandinn hefði lokið námi innan skólakerfisins og hefði í höndunum gögn frá formlegum skólayfirvöldum. Örlítið var um það að framhaldsskólar mætu til eininga í frjálsu vali nám utan skólanna, t.d. í listgreinum, skyndihjálp, þátttöku í sjálfboðastarfi o.fl., en ekki voru allir á eitt sáttir um réttmæti þess. Þessi nýja hugsun um raunfærni vakti strax athygli mína þó tilfinningarnar væru blendnar. Er raunverulega hægt að meta færni sem aflað var við heimilisstörf, í frístundum og við daglegar athafnir til styttingar á námi með því að meta raunfærni sem jafngilda námsáfanga eða hluta af námsáfanga? Þetta var krefjandi og um leið afar forvitnilegt og spennandi verkefni. Með samningi mennta- og menningarmálaráðuneytis við Fræðslu miðstöð atvinnulífsins um að þróa aðferðir við mat á raunfærni hér á landi var brotið blað í þessum efnum. Samn- ingurinn gerði ráð fyrir stefnumótun, uppbyggingu matskerfis, prófun á því og innleiðingu í samstarfi við hagsmunaaðila. Vissulega var hægt að leita í smiðju annarra þjóða á þessu sviði sem margar hverjar hafa þróað slík matskerfi. Evrópuráðið studdi á árinu 2004 sameiginlegt regluverk um greiningu og mat á raunfærni í óformlegu og formlausu námi og í

Raunfærnimat í skrifstofugreinum var tilraunaverkefni sem hófst í apríl 2010 og lauk í apríl 2011. Miðstöð símennt unar á Suðurnesjum (MSS) hafði umsjón með verkefninu en samstarfsaðilar voru Mímir-símenntun, Menntaskólinn í Kópavogi (MK), Fagráð verslunar- og þjónustugreina (FVÞ) og Fræðslumiðstöð atvinnulífsins (FA). Jónína Magnúsdóttir hafði umsjón með verkefninu fyrir hönd Miðstöðvar símennt-unar á Suðurnesjum. Hún var einnig náms- og starfsráðgjafi fyrir þátttakendur á Suðurnesjum. Erla María Gísladóttir náms- og starfsráðgjafi sinnti ráðgjöf fyrir hönd Mímis en Þóra Friðriksdóttir tók við vegna barnsburðaleyfis Erlu. Inga Karlsdóttir hafði yfirumsjón með matinu fyrir hönd MK. Aðrir matsaðilar fyrir hönd MK voru Garðar Vilhjálmsson og Harpa Halldórsdóttir. Í undirbúningshópi verkefnisins voru einnig Björn Garðarsson (FVÞ) og Haukur Harðarson (Fræðslumiðstöð atvinnulífsins). Þeir unnu náið með undirbúningshópi og veittu faglega ráðgjöf ásamt því að FA fjármagnaði verk efnið. Metin var raunfærni af Skrifstofubraut I sem er ein af námsskrám bóklegra greina í Menntskólanum í Kópavogi.

Raunfærnimati hefur verið vel tekið innan sviða IÐUNNAR fræðsluseturs. Þátttakendur eru hvattir til að hefja nám innan formlega skólakerfisins að matinu loknu og hefur þriðjungur þátttakenda lokið sveinsprófi eða lokaprófi í sínu fagi. En hvernig nálgumst við hina sem eftir eru? Hvað kemur í veg fyrir að sá hópur stígi stóra skrefið og fari í nám? Starf náms- og starfsráðgjafanna er lykilatriði í að árangur náist að raunfærnimati loknu. Það er hvatningin, stuðningurinn og aðstoðin við að skipuleggja næstu skref sem skiptir mestu máli. Góður árangur þátttakenda í raunfærnimati kom í ljós við afhendingu sveinsbréfa haustið 2011 þegar fjórir þeirra hlutu hæstu einkunn á sveinsprófi í sinni iðngrein.