Í þessari grein er fjallað um hugmyndafræðina á bak við raunfærni og raunfærnimat. Gerð er grein fyrir þeim hugtökum sem notuð eru í umfjöllun um raunfærni og raunfærnimat og þau skilgreind. Fjallað er um þróun raunfærnimats og tekin dæmi af aðferðum við matið. Lýst er þróun hugmynda og framkvæmdar við raunfærnimat á Íslandi, á Norðurlöndunum og þá sérstaklega í Svíþjóð.
Meginniðurstöður greinarinnar eru þær að með aukinni áherslu á raunfærnimat þurfi menntastofnanir og fyrirtæki að skilgreina nákvæmar hvaða kröfur um hæfni séu gerðar til að geta stundað ákveðin störf og hvaða skilyrði séu sett til að geta stundað ákveðið nám.
Raunfærnimat hefur fyrst og fremst verið sniðið að þörfum fullorðins fólks og á það bæði við um menntastofnanir og atvinnulífið. Í samfélagi sem stöðugt er að breytast og á tímum hnattvæðingar er áríðandi að einnig verði þróaðar aðferðir til að meta raunfærni hjá ungu fólki. Mikilvægt er fyrir einstakling að geta fengið vitneskju um hvað hann kann við ákveðin tímamót á námsferlinum til að vera betur í stakk búinn að velja starf eða áframhaldandi nám. Þetta er ekki síst mikilvægt þar sem ungt fólk aflar sér í auknum mæli þekkingar og hæfni á öðrum stöðum en í formlegum menntastofnunum.
Það er vandasamt að meta raunfærni og margt þarf að þróa nánar, svo sem framkvæmd matsins, samræmingu á milli stofnana og fjármögnun þess.
Gunnar E. Finnbogason er prófessor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands.